Reklama. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany: organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy; zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń; reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy; zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy; uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych; zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy; zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana: organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy; dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem; organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy; dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem; egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy; zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany: znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym; wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych; dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy; stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem; poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich; niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie; współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy. Przedstawiciele pracowników są wybierani przez zakładowe organizacje związkowe, a jeżeli u pracodawcy takie organizacje nie działają – przez pracowników, w trybie przyjętym w zakładzie pracy. Pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników powołuje komisję bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną dalej “komisją bhp”, jako swój organ doradczy i opiniodawczy. W skład komisji bhp wchodzą w równej liczbie przedstawiciele pracodawcy, w tym pracownicy służby bhp i lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami oraz przedstawiciele pracowników, w tym społeczny inspektor pracy. U pracodawcy, u którego została powołana komisja bezpieczeństwa i higieny pracy – konsultacje, mogą być prowadzone w ramach tej komisji. Pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną dalej “służbą bhp”, pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca zatrudniający do 100 pracowników może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy lub sam wykonywać zadania tej służby po ukończeniu szkolenia bhp dla pracodawców wykonujących zadania służby bezpieczeństwa i higieny pracy, jeżeli: 1) zatrudnia do 10 pracowników albo 2) zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. W przypadku braku kompetentnych pracowników pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy. Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym będący po I czytaniu na posiedzeniu Sejmu w dniu 3 października 2018 przewiduje zmianę w zakresie możliwości wykonywania zadań służby bhp przez samego pracodawcę w przypadku zatrudnienia do 50 pracowników i zakwalifikowania do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Warunki lokalowe, wyposażenie pomieszczeń Apteki – wymagania techniczne, sanitarno-higieniczne oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Lokal apteki musi spełniać wszystkie wymagania techniczne, sanitarno-higieniczne oraz bezpieczeństwa i higieny pracy określone dla budynku użyteczności publicznej i pomieszczeń pracy. Liczba i rodzaj pomieszczeń apteki, ich powierzchnia, kształt i wyposażenie powinny wynikać z rodzaju wykonywanych przez aptekę czynności gwarantując jej prawidłowe funkcjonowanie. Apteka szpitalna powinna być usytuowana na terenie szpitala tak, aby zapewnić prawidłowe zaopatrzenie oddziałów w produkty lecznicze i wyroby medyczne. Magazyny apteki szpitalnej przeznaczone do przechowywana materiałów łatwopalnych, płynów infuzyjnych, wyrobów medycznych, płynów żrących, opakowań szklanych oraz materiałów pomocniczych mogą być umieszczone w oddzielnej piwnicy lub suterenie, pod warunkiem że ich odległość od pozostałych pomieszczeń apteki nie jest znaczna. Do apteki szpitalnej muszą prowadzić co najmniej dwa odrębne wejścia: dla personelu; dla dostaw towaru. Apteka ogólnodostępna powinna być usytuowana na pierwszej kondygnacji nadziemnej budynku, izba ekspedycyjna nie może stanowić pomieszczenia przechodniego. Pozostałe pomieszczenia apteki mogą znajdować się na innych kondygnacjach, tak aby do każdego z pomieszczeń wchodzących w skład apteki był dostęp bez konieczności wychodzenia na zewnątrz. Do apteki ogólnodostępnej muszą prowadzić co najmniej dwa odrębne wejścia: dla osób korzystających z usług apteki; dla personelu i dostaw towaru. Wejście dla osób korzystających z usług apteki ogólnodostępnej musi zapewniać: nieograniczony dostęp do izby ekspedycyjnej w czasie godzin pracy apteki, w tym również dla osób niepełnosprawnych; możliwość wydawania produktów leczniczych i wyrobów medycznych w porze nocnej. Wyposażenie pomieszczeń Apteki: urządzenia wentylacyjne zapewniające minimum 1,5-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny; izba recepturowa, izba do sporządzania produktów homeopatycznych i zmywalnia muszą posiadać urządzenia wentylacyjne zapewniające minimum 2-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny; loża laminarna, w pomieszczeniach, w których przygotowuje się leki cytostatyczne; urządzenia eliminujące nadmierne nasłonecznienie; urządzenia umożliwiające sporządzanie leków w postaciach farmaceutycznych wykonywanych w aptekach; urządzenia umożliwiające prawidłowe przechowywanie produktów leczniczych i wyrobów medycznych w sposób zabezpieczający je przed zakurzeniem i zabrudzeniem. Podstawowe wyposażenie apteki ogólnodostępnej określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 września 2002 r. w sprawie szczegółowych wymogów, jakim powinien odpowiadać lokal apteki. Pomieszczenie pracy to pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca dzielimy je na: pomieszczenia stałej pracy – rozumie się przez to pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny; pomieszczenia czasowej pracy – rozumie się przez to pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin; Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Powierzchnia pomieszczeń pracy – na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (niezajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.). W szczególności w pomieszczeniach pracy należy zapewnić: oświetlenie naturalne i sztuczne zgodne z wymaganiami Polskiej Normie; odpowiednią temperaturę, nie niższą niż 18°C; wymianę powietrza, wynikająca z potrzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń; zabezpieczenie przed wilgocią; ochronę przed niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem; ochronę przed drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami. W pomieszczeniach oraz na drogach komunikacyjnych do stanowisk pracy podłogi powinny być stabilne, równe, nieśliskie, niepylące i odporne na ścieranie oraz nacisk, a także łatwe do utrzymania w czystości. Jeżeli w pomieszczeniu pracy, w którym zatrudniona jest jedna osoba, mogą w sytuacji awaryjnej wystąpić zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników, a w szczególności zagrożenia: pożarowe, wybuchowe, porażenia prądem elektrycznym, wydzielanie się gazów lub par substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne – pracodawca wprowadza obowiązek meldowania się tej osoby w ustalony sposób w oznaczonych porach. Pracownicy powinni mieć zapewniony system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy. W szczególności: apteczki, odpowiednio oznakowane i łatwo dostępne; instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku; wykazy pracowników wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy. Właściciele, zarządcy lub użytkownicy obiektów są zobowiązani do zapewnienia ochrony przeciwpożarowej między innymi poprzez: wyposażenie budynku, pomieszczenia lub terenu w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice, ich konserwacje i utrzymanie we właściwym stanie technicznym; oznakowanie dróg ewakuacyjnych, zgodnie z wymaganiami PN; określenie sposobów postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia, a w przypadku obiektów bądź ich części stanowiących odrębne strefy pożarowe, przeznaczonych do wykonywania funkcji użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, magazynowych opracowanie instrukcji bezpieczeństwa pożarowego; zapoznanie pracowników z przepisami przeciwpożarowymi; wyznaczenie pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji. W budynku, w którym znajdują się pomieszczenia pracy powinny znajdować się pomieszczenia higieniczno-sanitarne. Pomieszczenia higieniczno-sanitarne to szatnie, toalety, pomieszczenia z natryskami, jadalnie. Pomieszczenia te powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii oraz rodzajów i warunków pracy, ogrzewane, oświetlone i wentylowane. Toalety powinny być zlokalizowane w odległości nie większej niż 75 m od stanowiska pracy. Stanowiskiem pracy nazywamy przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę. Ogólne wymagania dla stanowisk pracy: stanowisko pracy, jego oprzyrządowanie i wyposażenie dostosowane do charakteru wykonywanych czynności powinno zapewniać pracującym bezpieczeństwo, nie zagrażać ich zdrowiu i nie wpływać na utratę zdolności do pracy; konstrukcja stanowiska pracy, jego wymiar i wzajemne usytuowanie wszystkich elementów (siedzisko, elementy sterownicze, urządzenia pomocnicze, oprzyrządowanie itp.) powinno odpowiadać wymaganiom wynikającym z psychofizycznych (antropometrycznych, fizjologicznych i psychologicznych) możliwości pracownika oraz charakteru pracy (czynności); stanowiska pracy, na których występuje ryzyko pożaru, wybuchu, upadku lub wyrzucenia przedmiotów lub wydzielania się substancji szkodliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia, powinny być zaopatrzone w urządzenia ochronne zapewniające ochronę pracowników przed skutkami tego ryzyka; stanowiska pracy, na których wykonywane prace powodują występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia powinny być tak usytuowane i zorganizowane aby pracownicy zatrudnieni na innych stanowiskach nie byli narażeni na działanie tych czynników; na stanowiskach pracy należy zapewnić odpowiednie do stosowanych technologii – powierzchnię oraz odpowiednie urządzenia pomocnicze przeznaczone na składowanie materiałów, wyrobów, przyrządów i odpadów; na stanowiskach pracy nie wolno przechowywać surowców, gotowych wyrobów, materiałów pomocniczych i odpadów w ilościach większych niż wynikające z potrzeb technologicznych, umożliwiających utrzymanie ciągłości pracy na danej zmianie, odpady produkcyjne powinny być sukcesywnie usuwane. Organizacja pracy w Aptece – wymagane kwalifikacje personelu, szkolenia, czas pracy, wyposażenie w odzież i obuwie robocze, środki ochrony indywidualnej, wymagane procedury i instrukcje bhp. Osoba zatrudniona w aptece na stanowisku farmaceuty powinna posiadać: Prawo wykonywania zawodu farmaceuty. Aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku na podstawie skierowania wystawionego przez pracodawcę. W ramach profilaktycznej opieki medycznej pracownik apteki podlega wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim. Aktualne przeszkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej. Szkolenia z dziedziny bhp dzielimy na szkolenie wstępne (instruktaż ogólny i stanowiskowy) oraz okresowe. Szkolenie wstępne przeprowadzane jest przed przystąpienie do pracy, szkolenie okresowe na stanowisku farmaceuty – co 5 lat. Ponadto farmaceuta realizuje obowiązek szkolenia ciągłego. Za zrealizowanie każdej z form ciągłych szkoleń przysługuje określona liczba punktów. Ciągłe szkolenia są realizowane w pięcioletnich okresach rozliczeniowych. Czas pracy na stanowisku farmaceuty w aptece szpitalnej to 7 godzin i 35 minut. Farmaceuta powinien zostać wyposażony nieodpłatnie przez pracodawcę w odzież i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej zgodnie z zakładową tabelą przydziału odzieży i obuwia roboczego. Przez środki ochrony indywidualnej rozumie się wszelkie środki noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu. Do środków ochrony indywidualnej zalicza się: odzież ochronną, środki ochrony kończyn dolnych, sprzęt ochrony głowy, sprzęt ochrony twarzy i oczu, sprzęt ochrony układu oddechowego, sprzęt ochrony słuchu, sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości, środki izolujące cały organizm, środki ochrony kończyn górnych. Na stanowisku pracy powinny zostać udostępnione pracownikowi do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące: stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników; obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych; postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi; udzielania pierwszej pomocy. Instrukcje powinny wskazywać czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników. Instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i preparatów. Jeżeli w aptece mamy wdrożone systemy zarządzania i/lub akredytację poza instrukcjami BHP powinny zostać opracowane również procedury. Przykładowe instrukcje i procedury na stanowisku farmaceuty regulujące zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy: Ogólna Instrukcja BHP na stanowisku farmaceuty. Instrukcja BHP przy obsłudze komputera i drukarki. Instrukcja BHP przy obsłudze kserokopiarki. Instrukcja BHP przy eksploatacji suszarki aptecznej. Instrukcja BHP dotycząca prac z użyciem niebezpiecznych substancji chemicznych. Instrukcja BHP dotycząca postępowania z 10% roztworem formaldehydu. Instrukcja BHP dla pracowników magazynu chemicznego Apteki. Instrukcja bezpiecznego postępowania w przypadku rozlania substancji chemicznej. Instrukcja BHP przy ręcznych pracach transportowych. Procedura postępowania z niewykorzystanymi lekami. Procedura postępowania z lekami cytostatycznymi. Procedura gospodarka odpadami. W ramach nadzoru warunków na stanowiskach pracy powinny być przeprowadzane systematyczne, wewnętrzne kontrole stanu bezpieczeństwa i higieny pracy ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesów pracy, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych oraz ustalone sposoby rejestracji nieprawidłowości i metody ich usuwania. Zewnętrzny nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, a w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy realizuje Państwowa Inspekcja Pracy i Państwowa Inspekcja Sanitarna. Apteka, w której zostały wdrożone i certyfikowane systemy zarządzania zgodne z normami ISO podlega wewnętrznym audytom kontrolnym oraz raz w roku zewnętrznym audytom kontrolnym. Certyfikat na zgodność z normą ISO przyznawany jest na 3 lata. Warunkiem przedłużenia certyfikatu jest audyt recertyfikacyjny. W związku z wdrożoną w szpitalu standardami akredytacyjnymi w Aptece szpitalnej przeprowadzana jest procedura oceniająca co 3 lata. Czynniki środowiska pracy – charakterystyka i omówienie wybranych. Czynniki niebezpieczne występujące w środowisku pracy to czynniki, których oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do urazu. Do czynników niebezpiecznych (urazowych) zaliczamy ręczne prace transportowe, śliskie nierówne nawierzchnie, gorące powierzchnie, prąd elektryczny, ostre wystające elementy. Czynniki szkodliwe i uciążliwe to czynniki, których oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia. Przy dużej intensywności czynnik szkodliwy może stać się czynnikiem niebezpiecznym. Podział czynników szkodliwych i uciążliwych: czynniki biologiczne, czynniki chemiczne, czynniki fizyczne, czynniki psychofizyczne. Zagrożenia chemiczne to zagrożenia spowodowane przez kontakt substancji chemicznych z organizmem człowieka. W zależności od sposobu działania na organizm człowieka wśród czynników chemicznych można wyróżnić: toksyczne, drażniące, żrące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne, substancje upośledzające funkcje rozrodcze. Czynniki chemiczne mogą oddziaływać na organizm człowieka przez drogi oddechowe, skórę i błony śluzowe, a także przez przewód pokarmowy. W zakładzie pracy, w którym stosowane są substancje i preparaty niebezpieczne powinien być opracowany spis stosowanych substancji i preparatów niebezpiecznych. Do każdej z tych substancji i preparatów powinny być dostępne karty charakterystyk substancji niebezpiecznych. Podstawowe zasady ochrony przed działaniem czynników chemicznych to: przechowywanie stosowanych środków chemicznych w oryginalnych opakowaniach; przechowywanie w wyznaczonych, oznakowanych miejscach; zapoznanie pracowników z kartą charakterystyki substancji niebezpiecznej; stosowanie środków ochrony zbiorowej (skuteczna wentylacja) oraz indywidualnej (rękawice, okulary); wykonywanie pomiarów stężeń substancji chemicznych; przestrzeganie instrukcji i zasad przy przygotowywaniu środków chemicznych; zapewnienie bezpiecznego gromadzenia, przechowywania i niszczenia odpadów zawierających czynniki chemiczne. Substancje i preparaty niebezpieczne należy stosować zgodnie z zaleceniami producenta oraz wskazówkami podanymi na etykiecie opakowania. Substancje i preparaty niebezpieczne należy przechowywać w zamkniętych oryginalnych opakowaniach w pozycji pionowej. Substancje i preparaty niebezpieczne powinno się chronić przed działaniem wysokiej temperatury, źródłami zapłonu oraz uszkodzeniami mechanicznym. Miejsce przechowywania substancji i preparatów niebezpiecznych należy oznakować znakiem ostrzeżenia przed niebezpieczeństwem. Czynniki rakotwórcze Rakotwórczość (kancerogenność) to właściwość czynnika chemicznego, fizycznego lub biologicznego, warunkująca wywołanie nowotworów u ludzi lub zwierząt. W praktyce właściwość tę można ustalić jedynie na podstawie udokumentowanej zależności między narażeniem na dany czynnik, a wzrostem częstości występowania nowotworów u narażonych ludzi lub zwierząt. Zmiany nowotworowe mogą ujawnić się po upływie wielu lat od chwili pierwszego narażenia. Okres tego opóźnienia jest nazwany okresem latencji. Kancerogen (czynnik rakotwórczy) to czynnik chemiczny, fizyczny lub biologiczny zdolny do zwiększenia częstotliwości występowania nowotworów, zaś kancerogeneza polega na przekształcaniu się komórek prawidłowych w komórki nowotworowe wraz z ich rozrostem prowadzącym do nowotworu. Mutagenność natomiast dotyczy wszystkim substancji, które powodują zmiany w materiale genetycznym (DNA) głównie w komórkach rozrodczych u ludzi, które mogą zostać przekazane potomstwu. Kategorie zagrożeń dla substancji rakotwórczych KATEGORIA 1: substancje, co do których wiadomo lub istnieje domniemanie, że są rakotwórcze dla człowieka. Substancję klasyfikuje się jako rakotwórczą kategorii 1 na podstawie danych epidemiologicznych lub wyników badań przeprowadzonych na zwierzętach. Substancja może być następnie rozróżniana jako: kategoria 1A: jeżeli ma potencjalne działanie rakotwórcze dla ludzi, przy czym dowody przemawiające za daną klasyfikacją opierają się przede wszystkim na danych dotyczących ludzi kategoria 1B: zakładając, że ma potencjalne działanie rakotwórcze dla ludzi, przy czym klasyfikacja opiera się na badaniach przeprowadzonych na zwierzętach. KATEGORIA 2: substancje, co do których podejrzewa się, że są rakotwórcze dla człowieka. Przypisania substancji do kategorii 2 dokonuje się na podstawie dowodów uzyskiwanych z informacji dotyczących ludzi lub badań przeprowadzanych na zwierzętach, które jednak nie są wystarczająco przekonujące, by umieścić substancję w kategorii 1A lub 1B. Mieszaninę klasyfikuje się jako substancję rakotwórczą, gdy co najmniej jeden składnik zaklasyfikowano jako substancję rakotwórczą kategorii 1A, kategorii 1B lub kategorii 2 i jest on obecny na poziomie równym lub wyższym od odpowiedniego ogólnego stężenia granicznego, odpowiednio dla kategorii 1A, kategorii 1B i kategorii 2. Rejestry czynników rakotwórczych Rejestr prac, w kontakcie z substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, powinien zawierać: wykaz procesów technologicznych i prac, w których substancje chemiczne i ich mieszaniny lub czynniki o działaniu rakotwórczym lub mutagennym są stosowane, produkowane lub występują jako zanieczyszczenia bądź produkt uboczny oraz wykaz tych substancji chemicznych i ich mieszanin oraz czynników wraz z podaniem ilościowej wielkości produkcji lub stosowania; uzasadnienie konieczności stosowania substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, o których mowa w pkt 1; wykaz i opis stanowisk pracy, na których występuje narażenie na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym; liczbę pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, w tym liczbę kobiet, zwanych dalej „pracownikami”; określenie rodzaju substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powodujących narażenie, drogę i wielkość narażenia oraz czas jego trwania; rodzaje podjętych środków i działań ograniczających poziom narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Powyższe dane pracodawca przekazuje właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy niezwłocznie po rozpoczęciu działalności oraz corocznie w terminie do dnia 15 stycznia na druku według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do rozporządzenia. Rejestr pracowników wykonujących prace w kontakcie z substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym przechowywać należy przez okres 40 lat po ustaniu narażenia, a w przypadku likwidacji zakładu pracy rejestr powinien być przekazany właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu. Rejestr zawiera: 1) datę wpisu do rejestru; 2) imię, nazwisko pracownika oraz jego stanowisko pracy; 3) numer PESEL, a w przypadku jego braku numer dokumentu potwierdzającego tożsamość. Pomiarów czynników występujących w środowisku pracy pracodawca dokonuje na podstawie oceny warunków na stanowisku pracy: rodzaju czynników, wyposażenia technicznego, w tym maszyn, urządzeń, instalacji, środków ochrony zbiorowej, organizacji pracy i sposobu wykonywania pracy, rzeczywistego czasu narażenia oraz po konsultacji z pracownikami ustala czynniki, dla których wykonuje się badania i pomiary. Częstotliwość wykonywania pomiarów zależna jest od wyniku ostatniego pomiaru i tak na przykład dla czynnika chemicznego: > 0,5 NDS: pomiary należy przeprowadzać co najmniej raz w roku; 0,1 0,5 NDS: pomiary należy przeprowadzać co najmniej raz na trzy miesięcy 0,1 < NDS < 0,5: pomiary należy przeprowadzać co najmniej raz na sześć miesięcy < 0,1 NDS: po dwukrotnym wykonaniu pomiarów, w odstępie sześciu miesięcy, pracodawca może odstąpić od wykonywania pomiarów. Wyniki pomiarów należy wpisać do Rejestru i Kart badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy według wzoru stanowiących Załącznik nr 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Uwaga – rejestry oraz karty przechowuje się przez 40 lat licząc od ostatniego wpisu. Ponadto w miejscu pracy powinny zostać opracowane: Wykaz prac szczególnie uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia kobiet; Wykaz prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby; Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych. Ocena ryzyka zawodowego – identyfikacja zagrożeń na stanowiskach pracy. Ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, a w szczególności prawdopodobieństwo wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobie wykonywania pracy. Podstawowym celem oceny ryzyka zawodowego jest zapewnienie możliwie najlepszej ochrony zdrowia pracowników i zapewnienia ciągłej poprawy bezpieczeństwa pracy. Bezpieczeństwo to osiąga się poprzez: identyfikację wszystkich zagrożeń występujących przy wykonywanych przez danego pracownika czynnościach; określenie, czy ww. zagrożenia niosą za sobą ryzyko zawodowe; odpowiednie wyposażenie stanowisk pracy; właściwy dobór stosowanych materiałów; odpowiednią organizacje procesu pracy. Efektem oceny powinno być rozstrzygniecie czy ryzyko jest odpowiednio kontrolowane i czy można je uznać za akceptowalne. Ocena ryzyka zawodowego musi dostarczyć niezbędnych informacji do podejmowania działań naprawczych i ustalania kolejności ich wprowadzania. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności: 1) opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie: a) stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów, b) wykonywanych zadań, c) występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy, d) stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, e) osób pracujących na tym stanowisku; 2) wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko; 3) datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny. Ryzyko zawodowe należy oceniać zawsze w przypadku: tworzenia nowych stanowisk pracy; wprowadzania zmian (np. technologicznych lub organizacyjnych) na stanowisku pracy; zmian w stosowanych środkach ochronnych. Dobrą praktyką jest okresowa aktualizacja dokumentacji oceny ryzyka zawodowego. Pracodawca informuje pracowników o istniejących zagrożeniach, w szczególności o zagrożeniach, przed którymi chronić ich będą środki ochrony indywidualnej oraz przekazuje informacje o tych środkach i zasadach ich stosowania. Przykład identyfikacji zagrożeń na stanowisku farmaceuty Zagrożenia Źródła zagrożeń (przyczyny) Możliwe skutki zagrożenia Środki ochrony przed zagrożeniem Poślizgnięcie i upadek na tym samym poziomie. Śliskie podłogi, bałagan na stanowisku pracy i drogach komunikacyjnych. Złamania kończyn, zwichnięcia, stłuczenia Odpowiednie obuwie, utrzymanie porządku, uwaga. Upadek na niższy poziom. Używanie drabin (układanie i zdejmowanie przedmiotów z regałów). Złamanie kończyn, wstrząśnienie mózgu, zwichnięcia, stłuczenia. Wykorzystywanie drabiny, podestów we właściwym stanie technicznym, wzmożona uwaga. Uderzenie o nieruchome elementy wyposażenia pomieszczeń. Meble, biurka, szafy z lekami, itp. Potłuczenia głowy, tułowia, kończyn. Utrzymywanie porządku na stanowisku pracy, wzmożona uwaga. Uderzenie przez spadające przedmioty. Przedmioty ułożone na półkach, regałach. Potłuczenia głowy, złamania. Utrzymywanie porządku na regałach magazynowych, właściwe składowanie, wzmożona uwaga. Skaleczenia. Ostre krawędzie opakowań, potłuczone szklane opakowania. Urazy rąk. Wzmożona uwaga. Substancje i preparaty rakotwórcze. Leki cytostatyczne, formaldehyd. Zaburzenia funkcji wątroby, zaburzenia hematologiczne pod postacią leukopenii i małopłytkowości oraz zmiany skórne. Zaburzenia funkcji rozrodczych, uszkodzenia wątroby, nerek, układu oddechowego. Przestrzeganie zasad i procedur postępowania z lekami cytostatycznymi oraz formaldehydem. Przygotowywanie roztworów w wydzielonym pomieszczeniu. wyposażonym w lożę laminarną z zastosowaniem środków ochrony zbiorowej i indywidualnej. Substancje i preparaty chemiczne drażniące. Środki dezynfekcyjne. Podrażnienie dróg oddechowych. Przestrzeganie instrukcji BHP dotyczącej pracy z substancjami chemicznymi, przestrzeganie zaleceń producenta, dostępność karty charakterystyki na stanowisku pacy. Stosowanie zaleconych środków ochrony indywidualnej. Zetknięcie z gorącymi powierzchniami. Obsługa suszarki aptecznej, płyty elektrycznej. Poparzenia. Wzmożona uwaga podczas wyjmowania przedmiotów z suszarki. Stosowanie rękawic ochronnych. Obciążenie narządu wzroku. Praca przy monitorze ekranowym. Zapalenie spojówek, pogorszenie ostrości widzenia. Przerwy w pracy, korzystanie z zaleconych przez lekarza okularów korygujących wzrok do pracy przy monitorze ekranowym. Porażenie prądem. Bezpośrednie lub pośrednie dotknięcie elementów będących pod napięciem. Oparzenia, elektroliza płynów ustrojowych, zatrzymanie akcji serca. Sprawny sprzęt, nieuszkodzone włączniki, gniazda, przewody, przestrzeganie instrukcji obsługi urządzenia. Pożar. Łatwopalne substancje chemiczne w magazynie aptecznym. Poparzenia, śmierć. Przestrzeganie zasad ochrony przeciwpożarowej sprawny podręczny sprzęt przeciwpożarowy, przestrzeganie zakazu palenia papierosów oraz nie używanie otwartego ognia. Procedura powypadkowa – zgłaszanie, badanie okoliczności, dokumentowanie, sprawozdawanie. Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą: podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych; podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności w interesie zakładu pracy, nawet bez polecenia; w czasie pozostawiania pracownika w dyspozycji zakładu pracy; w drodze między siedzibą zakładu a miejscem wykonania obowiązków wynikających ze stosunku pracy. W zależności od skutków zdrowotnych wypadki są kwalifikowane jako: śmiertelne, zbiorowe, ciężkie. Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku. Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby. Obowiązki pracownika Pracownik, który uległ wypadkowi, niezwłocznie zawiadamia o tym fakcie swojego przełożonego, a osoby świadczące pracę na innej podstawie zawiadamiają osoby reprezentujące podmiot, na rzecz którego świadczona była praca. Jeżeli skutki wypadku ujawniły się w okresie późniejszym, pracownik jest obowiązany zawiadomić swojego przełożonego niezwłocznie po ich ujawnieniu. Obowiązki pracodawcy Pracodawca jest zobowiązany zapewnić poszkodowanemu udzielenie pierwszej pomocy, zabezpieczyć miejsce wypadku przed dostępem osób niepowołanych i możliwością uruchomienia – bez potrzeby – maszyn i innych urządzeń technicznych, których ruch wstrzymano w związku z tym zdarzeniem. Okoliczności i przyczyny wypadku ustala powołany w tym celu przez pracodawcę dwuosobowy zespół powypadkowy. W skład zespołu wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy, przy czym przepisy przewidują w tym zakresie liczne wyjątki – w zależności od stanu zatrudnienia w zakładzie oraz przyjętego przez pracodawcę systemu realizacji zadań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Obowiązki zespołu powypadkowego Po otrzymaniu informacji o wypadku, zespół powypadkowy niezwłocznie przystępuje do ustalenia okoliczności i przyczyn. Zespół ma obowiązek: dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i urządzeń oraz ustalić inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku; jeżeli jest to konieczne sporządzić szkic lub wykonać fotografie miejsca wypadku; wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala; uzyskać informacje od świadków wypadku; zasięgnąć opinii lekarza o stanie zdrowia poszkodowanego; dokonać klasyfikacji prawnej wypadku oraz ustalić wnioski i środki profilaktyczne. Zespół sporządza protokół powypadkowy nie później niż w ciągu 14 dni od daty zgłoszenia wypadku i przekazuje niezwłocznie do zatwierdzenia pracodawcy. W razie niedotrzymania tego terminu, zespół ma obowiązek podania w protokole przyczyn opóźnienia. Zespół ma obowiązek zapoznania poszkodowanego z treścią protokołu przed zatwierdzeniem przez pracodawcę i pouczenia o prawie wniesienia „uwag i zastrzeżeń”. Poszkodowany może skorzystać z prawa do wglądu do akt związanych z postępowaniem i sporządzać z nich kopie, odpisy, notatki itp. Prawo to przysługują również członkom rodziny poszkodowanego w wypadku śmiertelnym. Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca – nie później niż w ciągu 5 dni od dnia jego sporządzenia. Protokół powypadkowy wraz z załączonymi do niego dokumentami pracodawca ma obowiązek przechowywać przez okres 10 lat. Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca niezwłocznie doręcza poszkodowanemu pracownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego – członkom rodziny poszkodowanego. Na podstawie sporządzonych i zatwierdzonych protokołów powypadkowych prowadzony jest rejestr wypadków przy pracy. Do rejestru wprowadza się następujące dane: imię i nazwisko poszkodowanego; miejsce i datę wypadku; informacje dotyczące skutków wypadku dla poszkodowanego; datę sporządzenia protokołu powypadkowego; stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy; krótki opis okoliczności wypadku; datę przekazania wniosku do ZUS; inne okoliczności, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe. Na podstawie zatwierdzonego protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku sporządza się statystyczną kartę wypadku przy pracy GUS. Karta składa się z dwóch części, które wypełnia się i wysyła w następujących terminach: Część I karty – sporządza się nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy lub w którym sporządzono kartę wypadku. Statystyczną kartę przekazuje się w terminie do 15 dnia roboczego miesiąca następującego po miesiącu, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy lub w którym sporządzono kartę wypadku. Część II karty – uzupełniającą, sporządza się w takim terminie, by dostarczyć ją do urzędu statystycznego nie później niż z upływem 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia protokołu powypadkowego lub w którym sporządzono kartę wypadku. mgr Wioletta Szkupińska główny specjalista ds. bhp Piśmiennictwo: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 września 2002 r. w sprawie wykazu pomieszczeń wchodzących w skład powierzchni podstawowej i pomocniczej apteki ( Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 września 2002 r. w sprawie szczegółowych wymogów, jakim powinien odpowiadać lokal apteki ( Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą ( Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej ( 2018 poz. 620 ze zm.) Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów ( Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne ( ze zm.) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 lutego 2018 r. w sprawie ciągłych szkoleń farmaceutów zatrudnionych w aptekach lub hurtowniach farmaceutycznych ( Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. 2004 nr 180 poz. 1860 ze zm.) Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy ( 2016 poz. 2067) Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy ( 2018 poz. 917) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ( Dz. U. 2003 nr 169 poz. 1650 ze zm.) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. 1998 nr 148 poz. 973 ze zm.) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią ( 2017 poz. 796) Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy ( 2018 poz. 623 ze zm.) Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej ( 2017 poz. 1261 ze zm.) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ( 2011 nr 33 poz. 166) Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ( 2018 poz. 1286) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych. ( 2016 poz. 1488) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy ( 2016 poz. 1117) Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 19 czerwca 1996 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy przygotowywaniu, podawaniu i przechowywaniu leków cytostatycznych w zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. 1996 nr 80 poz. 376 ze zm.) Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych ( 2018 poz. 1376) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy ( 2009 nr 105 poz. 870) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 stycznia 2009 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy ( 2009 nr 14 poz. 80 ze zm.) Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy ( 2018 poz. 1155) Iwona Roman-Słomka, Adam Słomka, „Karty oceny ryzyka zawodowego dla 100 stanowisk pracy” Biblioteczka Atestu, ISBN 978-83-61575-00-9, Kraków 2008 Bogdan Rączkowski „BHP w praktyce”, Wydawnictwo: Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, ISBN: 9788378042976 Stan prawny na dzień r.